Hoe bewaar je zaden op de juiste manier?

Het bewaren van zaden – of het nu gaat om zelf geoogste zaden of om geopende zakjes die je het volgende jaar opnieuw wilt gebruiken – is een waardevol gebaar voor autonomie, zuinigheid en biodiversiteit. Een zaadje is een levend organisme in rust. Wanneer het verkeerd wordt bewaard, verliest het snel zijn kiemkracht. Wanneer het correct wordt opgeslagen, kan het jarenlang levensvatbaar blijven en mooie oogsten opleveren.

1. De vijanden van het zaad: warmte, vocht en licht

Drie factoren versnellen het verouderingsproces van zaden:

• Warmte: stimuleert de biologische activiteit en verkort de levensduur.

• Vocht: veroorzaakt schimmelvorming en kan kieming in gang zetten.

• Licht: wekt het zaad en verstoort de rustfase.

Ook schommelingen in temperatuur en luchtvochtigheid zijn funest. Elke plotse verandering “strest” het zaad, dat denkt dat het moet ontkiemen. Zaden die in een serre, tuinhuis of op een vensterbank worden bewaard, verliezen daardoor snel hun kiemkracht.

2. De ideale bewaaromstandigheden

Om zaden zo lang mogelijk levensvatbaar te houden, gelden vier basisregels:

• Een droge plaats: vocht is de grootste vijand.

• Een koele en stabiele temperatuur: ideaal is rond 5 à 10 °C.

• Duisternis: zaden moeten beschermd worden tegen licht.

• Constante omstandigheden: vermijd grote schommelingen in temperatuur of luchtvochtigheid.

Een koelkast (in een luchtdichte doos met vochtabsorberend middel) of een koele, droge kamer zijn zeer geschikt. Stabiliteit is hier de sleutel. Vochtige kelders of tuinhuizen met sterke seizoensschommelingen zijn daarentegen af te raden.

3. De juiste bewaarmiddelen

De keuze van de verpakking is essentieel voor een goede bewaring:

• Papieren zakjes: ademend, ideaal bij droge lucht.

• Glazen potten met schroefdeksel, metalen dozen of goed afsluitbare plastic dozen: beschermen uitstekend tegen vocht en muizen.

• Vochtabsorbers (silica gel): kunnen toegevoegd worden om de lucht extra droog te houden.

• Te vermijden: houten of geperste houtdozen, die vaak behandeld zijn en de kiemkracht kunnen aantasten.

Belangrijk: stop nooit nog vochtige zaden in een luchtdichte verpakking, want dat leidt snel tot schimmel en verlies van kiemkracht.

4. Hoe lang blijven zaden goed?

De levensduur van een zaad hangt zowel af van de oorspronkelijke kwaliteit als van de bewaaromstandigheden. Zelfs goede zaden verliezen snel hun vitaliteit wanneer ze slecht worden bewaard.

Gemiddelde houdbaarheid per soort:

• 1 tot 2 jaar: pastinaak, ui, peterselie, maïs.

• 3 tot 5 jaar: sla, kolen, wortels, komkommers.

• 5 tot 10 jaar: tomaten, aubergines, pompoenen, meloenen, bonen, erwten.

Voorbeeld: tomatenzaden kunnen tot wel 10 jaar een hoge kiemkracht behouden, terwijl pastinaakzaad al na 2 jaar sterk in kwaliteit achteruitgaat, zelfs onder ideale omstandigheden.

En wat met de houdbaarheidsdatum (DLU) op onze zakjes?

Op elk zakje van Semailles staat een DLU (Datum van Laatste Gebruik) vermeld. Dit is een minimale garantie: wij verzekeren dat het zaad tot die datum een hoog kiempercentage behoudt, op basis van strenge testen.
Maar belangrijk om te weten: de DLU is geen vervaldatum. Goed bewaarde zaden blijven vaak nog jaren daarna kiemkrachtig. Je kunt ze dus gerust na de DLU nog zaaien en goede oogsten behalen.

5. Controle van de kiemkracht: kiemtest

Twijfel je aan de kwaliteit van een zaadlot? Doe een eenvoudige kiemtest:

1. Leg 10 zaden op een vochtig keukenpapiertje.

2. Bedek met een schoteltje of een plastic zak om het vocht vast te houden.

3. Zet het geheel warm en controleer regelmatig.

4. Tel het aantal zaden dat ontkiemt.

Ontkiemen er 7 van de 10, dan heeft het lot een kiemkracht van 70 %. Het is nog bruikbaar, maar je zult dichter moeten zaaien om de opkomst te compenseren.

6. Praktische bewaartips

• Open zakjes aan de onderkant zodat het etiket intact blijft.

• Sluit ze opnieuw af met een paperclip.

• Bewaar zakjes rechtop, achter elkaar, zodat ze overzichtelijk blijven.

• Noteer altijd: soort, ras en oogstjaar.

Conclusie

Het bewaren van zaden – zowel zelf geoogste als zakjes die al geopend zijn – is een manier om de levenscyclus van planten te verlengen en een levend kapitaal voor de toekomst op te bouwen. De principes zijn eenvoudig: koel, droog, donker en stabiel bewaren, geschikte verpakkingen kiezen en de specifieke houdbaarheid van elke soort respecteren.

Bij Semailles selecteren we biologische, lokale en zaadvaste rassen die zorgvuldig getest zijn op hun kiemkracht. Goed bewaard blijven ze krachtig, productief en dragen ze bij aan de biodiversiteit in je tuin, jaar na jaar.